ارزیابی اثر بهره‌گیری از فضای مجازی بر بهره‌وری و کارایی تولید ملی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشکده اقتصاد، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استادیار گروه توسعه کسب وکار و کارآفرینی فاوا، پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات، تهران، ایران.

10.22103/jdc.2020.12479.1051

چکیده

هدف: در دهه‌های اخیر سهم افزایش بهره‌وری در رشد اقتصادی در کانون توجهات قرار گرفته است. تجربیات جهانی حکایت از آن دارند که فضای مجازی توانسته ضمن ارتقاء بهره‌وری و کارایی به خلق فرصت‌های جدید و ایجاد ارزش افزوده منجر شود. بررسی این موضوع (اثر فضای مجازی بر بهره‌وری و کارایی تولید) در ایران در دستور کار مقاله حاضر قرار دارد.
روش: مطالعه حاضر با استفاده از داده‌های استانی و با استفاده از روش پارامتری (داده‌های تلفیقی) و ناپارامتری (تحلیل پوششی داده‌ها) و (به ترتیب) با هدف آگاهی از اثر فضای مجازی بر بهره وری و کارایی تولید انجام می‌شود.
یافتهها: نتایج روش اول حکایت از آن دارد که فضای مجازی بعنوان یک نهاده تولید ظاهر گشته و توسعه و بهبود آن در استان‌ها به ارتقاء  بهره‌وری تولید منجر شده است. نتایج روش دوم نیز حاکی از آن است که فضای مجازی و قابلیت‌های مترتب برآن به‌عنوان یک نهاده (در کنار دو نهاده دیگر تولید) موجب افزایش کارایی تولید در سطوح استانی شده است. بگونه‌ای که با (فرض) حذف این نهاده از سازوکار تولید مشاهده می‌شود که کارایی تولید در استان‌ها (به طور متوسط) حداقل به میزان 6/8 درصد (نسبت به وضعیت موجود) کاهش می‌یابد.
نتیجهگیری: افزایش ضریب نفوذ فضای مجازی در اقتصاد ایران می‌تواند در تحریک بهره‌وری و کارایی تولید ملی نقش به سزایی داشته باشد. در این راستا اقداماتی چون افزایش ضریب نفوذ فضای مجازی، کاهش شکاف دیجیتال میان استان‌های کشور، کاهش هزینه دسترسی به فضای مجازی توسط افراد و بنگاه‌ها بعنوان راهکارهای سیاستی قابل طرح هستند.

کلیدواژه‌ها


آذر، عادل؛ غلامرضایی، داود. (1385). رتبه‌بندی استان‌های کشور با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (با به کارگیری شاخص‌های توسعه انسانی). پژوهش‌های اقتصادی ایران، 8(27)، 173-153.
امین رشتی، نارسیس؛ صیامی عراقی، ابراهیم؛ فهیمی‌فر، فاطمه. (1392). بررسی تأثیر رفاه اجتماعی و فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی، مطالعه موردی: استان‌های کشور. پژوهش‌های اقتصادی، 13(1)، 63-47.
پروکوپنکو، جوزف. (1372). کتاب مدیریت بهره‌وری. مترجم: محمدرضا ابراهیمی مهر. تهران، انتشارات مؤسسه کار و تأمین اجتماعی.
جهانگرد، اسفندیار؛ علینقی، نازیلا. (1397). تحلیل علّیت میان سرمایه‌گذاری فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد بهره وری نیروی کار. اقتصادوتجارتنوین، 13(1)، 44-21.
حسین زاده سلجوقی، فرانک؛ رحیمی، امیر. (1398). ارزیابی کارایی و بازده به مقیاس زنجیره تأمین صنایع رزین ایران با مدل تحلیل پوششی داده‌های قطعی و فازی. مدیریت تولید و عملیات، 10(1)، 63-47.
رجایی، یداله. (1391). تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تولید و بهره وری کل عوامل بنگاه‌های صنعتی. فراسویمدیریت، 5(20)، 126-101.
رهبر دهقان، علیرضا؛ اسمعیلی دستجردی‌پور، عادله؛ دهمرده، نظر. ( 1391). محاسبه انواع کارایی و بازده نسبت به مقیاس درصنعت شیر (بررسی موردی: استان کرمان). برنامه و بودجه، 17(4)، 159-145.
طهماسبی، اسماعیل؛ طاهری،‌ حامد؛ شمس‌الهی،‌ سارا. (1392). «ارزیابی کارآیی نسبی استان‌های کشور در شاخص‌های اقتصادی فرهنگ طی برنامه سوم و چهارم توسعه (رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها). راهبرد فرهنگ، 24، 183-163.
عسکری، علی؛ چرخ کار محمدجواد. (1394). تعیین و ارزیابی شاخص‌های کارایی نسبی ادارات امورمالیاتی شهر و استان تهران با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها (DEA). پژوهشنامهمالیات، 27، 62-35.
عصاری آرانی، عباس؛ آقایی، مجید. (1387). اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) بر رشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک (OPEC). پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار، 26، 82-63.
عیسی‌زاده روشن، یوسف؛ خسروی، بهزاد. (1390). رتبه‌بندی مخابرات استان‌های کشور با رویکرد تحلیل پوششی داده‌ها. تحقیق در عملیات و کاربردهای آن، 8(3)، 52-41.
مرادی، محمدعلی؛ کبریایی، میثم؛ گنجی، مهسا. (1391). تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی کشورهای اسلامی منتخب. اقتصاد و تجارت نوین، 29 و 30، 108-79.
مزینی، امیرحسین. (1395). ارزیابی اثر بهره گیری از قابلیت‌های فضای مجازی در ارتقاء بهره‌وری در اقتصاد ایران.  طرح تحقیقاتی وزارت امور اقتصادی و دارایی.
مزینی، امیرحسین؛ سحابی، بهرام؛ ممالکی مهرفام. (1398). بررسی اثر توسعه فضای مجازی بر مشارکت زنان در اقتصاد ایران (مطالعۀ موردی اشتغال زنان و نرخ باروری). زنوجامعه، 10(1)، 307-279.
مزینی، امیرحسین. (1398). برآورد موجودی سرمایه در سطح استانی در اقتصاد ایران. سیاست‌هایمالیواقتصادی، 7(26)، 29-7.
مشیری، سعید؛ جهانگرد، اسفندیار. (1383). فناوری اطلاعات و ارتباطات و رشد اقتصادی. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 19، 55-19.
مشیری، سعید؛ نیک‌پور، سمیه. (1386). تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات و سرریزهای آن بر رشد اقتصادی کشورهای جهان. پژوهش‌های اقتصادی ایران، 33، 103-75.
معتقد، صابر؛ رنجبر، همایون؛ دائی کریم‌زاده، سعید. (1393). رابطه فناوری اطلاعات و ارتباطات، بخش‌های صادراتی و غیرصادراتی و رشد اقتصادی در ایران: تعمیم مدل فدر. مدلسازیاقتصادی، 8(4)، 44-27.
نجارزاده، رضا؛ آقایی خوندابی، مجید؛ طلعتی، مصطفی. (1386). اثر فناوری اطلاعات و ارتباطات بر رشد اقتصادی کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی(OIC). پژوهشنامه بازرگانی، 44، 78-49.
نصیری‌پور، امیراشکان؛ مهرالحسنی، محمدحسین. (1388). کارآیی ادارات کل سازمان بیمه خدمات درمانی با استفاده از روش رتبه‌بندی کامل تحلیل پوششی داده‌ها (AP-DEA). مدیریت سلامت، 14(46)، 46-39.
هژبرکیانی، کامبیز؛ سرلک، احمد. (1396). بررسی تأثیر  فناوری اطلاعات و ارتباطات بر بهره‌وری سرمایه وکل عوامل تولید در ایران (مطالعه موردی: کارگاه‌های بزرگ صنعتی استان یزد). اقتصادمالی، 11(39)، 100-83.
References
Aissaoui, N. (2017). ICT and growth gap between nations: Evidence from MENA region. Journal of Business Management and Economics, 8(1), 26-037.
Amin Rashti, N., Siami Araghi, E., Fahimifar, F. (2013). The impact of social welfare and ict on economic growth, the case of iran provinces. Economic Researches, 13(1), 47-63 [In Persian].
Asgari, A., Charkhkar, M.J. (2015). Determining and evaluating the relative performance indicators of the department of tax affairs of tehran province by data envelopment analysis (DEA) approach. Tax Journal, 75(27), 62-35 [In Persian].
Assari Arani, A., Aghaaee, M. (2008). The impact of information and communication technology (ICT) on the economic growth of OPEC member states. Growth & Sustainable Development Researches, 26, 63-82 [In Persian].
Azar, A., Gholamrezaei, D. (2006). Ranking of Iran's provinces with data envelopment analysis approach (Using human development indicators). Iran Economic Research Journal, 8(27), 173-153 [In Persian].
Brambilla, I., Tortarolo, D. (2018). Investment in ICT, Productivity and Labor Demand: The case of Argentina. World Bank Policy Research Working Paper, No. 8325.
Dedrick, J., Gurbaxani, V., Kraemer, K.L. (2003). Information technology and economic performance: A critical review of the empirical evidence. ACM Computing Surveys (CSUR), 35(1), 1-28.
Eesaazaadeh Roshan, Y., Khosravi, B. (2011). Ranking telecommunication Co. of Iran provinces with data envelopment analysis approach. Investigation in Operations Research and Its Applications, 8(3), 52-41 [In Persian].
Hojabr Kiani, K., Sarlak, A. (2017). The study of information and communication technology impact on capital productivity and total factor productivity in Iran (The case of large industrial enterprises in Yazd province). Financial Economic, 11(39), 83-100 [In Persian].
Hosseinzadeh Saljooqi, F., Rahimi, A. (2019). Evaluation of performance and return to scale of the supply chain of iran resin industry by definitive and fuzzy data envelopment analysis model. Production and Operation Management, 10(1), 63-47 [In Persian].
Jahangard, E., Alinaghi, N. (2018). The causal analysis between ICT investment and labor productivity growth. New Economics and Commerce, 13 (1), 21-24 [In Persian].

Jorgenson D.W., Motohashi, K. (2005). Information technology and the Japanese economy. NBER, Working Paper.

Kılıçaslan, Y., Sickles, R.C., Kayış, A.A., Gürel, Y.U. (2017). Impact of ICT on the productivity of the firm: Evidence from Turkish manufacturing. The Journal of Productivity Analysis, 47, 277-289.
Kretschmer, T. (2012). Information and communication technologies and productivity growth: A survey of the literature. OECD Digital Economy Papers, No. 195.
Krishna, K.L., Erumban, A.A., Goldar, B., Deb Kusum, D., Aggarwal, S.C., Chandra Das, P. (2018). ICT investment and economic growth in India: An industry perspective. Working Paper, 284.
Liao, H., Wang, B., Li, B., Weyman-Jones, T. (2016). ICT as a general-purpose technology: The productivity of ICT in the United States revisited. Information Economics and Policy, 36, 10-25.
Moradi, M.A., Kebriaee, M., Ganji, M. (2012). The impact of information and communication technology on economic growth in selected islamic countries. New Economics and Commerce, 30(29), 108-79 [In Persian].
Moshiri, S., Jahangard, E. (2004). Information and communication technology and economic growth. Iran Economic Research Journal, 19, 19-55 [In Persian].
Moshiri, S., Nikpoor, S. (2007). Information and communication technology impact and its spill over on countries economic growth. Iran Economic Research Journal, 33, 75-103 [In Persian].
Motaghed, S., Ranjbar, H., Daaee karimzadeh, S. (2014). The relation of information and communication technology, export & non- export sectors and economic growth in Iran: Feder model development. Economic Modelling Journal, 8(4), 27-44 [In Persian].
Mozayani, A.H., Moradhassel, N. (2013). Is service sector really ICT intensive? The case of Iran. The 7th National & 1st International Conference on Electronic Commerce and Economy, Iranian Electronic Commerce Association.
Mozayani, A.H. (2016). Evaluation of cyber space application impact on productivity improvement in Iran economy. Research Project, Ministry of Economic & Finance Affairs.
Mozayani, A.H. (2019). Estimating provincial capital stock in Iran economy. Fiscal & economic Policies Journal, 7(26), 7-29 [In Persian].
Mozayani, A.H., Sahabi, B., Mamaleki, M. (2019). Study of cyber space development impact on women participation in iran economy (The case of women employment and fertility rate). Woman & Society Journal, 10(1), 279-307 [In Persian].
Najjarzadeh, R., Aghaaee Khondaabi, M., Talati, M. (2017). Information and communication technology impact on OIC member state economic growth. Commerce Research Journal, 44, 49-78 [In Persian].
Nasiripour, A.A., Mehrolhasani, M.H. (2009). Efficieny of health insurance organization branches through AP-DEA approach. Health Management, 14(46), 39-46 [In Persian].
Niebel, T. (2014). ICT and economic growth - comparing developing, emerging and developed countries. ZEW Discussion Papers, No. 14-117.
Ortiz, E., Sosa, M., Díaz, H. (2015). Educational levels and the impact of ICT on economic growth: Evidence of a cointegrated panel. International Journal of Business and Social Research, 5(9), 15-30.
Pohjola, M. (2002). The new economy in growth and development. Oxford Review of Economic Policy, 18(3), 380-396.
Quah, D. (2003). Digital goods and the new economy.centre for economic performance. London School of Economics and Political Science.
Quah, D. (2001). Technology dissemination and economic growth. London School of Economic, Working Paper.
Rahbar Dehghan, A., Esmaeili Dastjerdipour, A., Dahmardeh, N. (2012). Calculating types of efficiency and returns to scale in the milk industry (Case study: Kerman province). Plan and Budget, 17(4), 159-145 [In Persian].
Rajaei, Y. (2012). The impact of ICT on production and total factor productivity of industrial firms. Beyond Management Journal, 5(20), 101-126 [In Persian].
Tahmasebi, E., Taheri, H., Shamsollahi, S. (2013). Evaluating the relative efficiency of the provinces among economic indicators of culture during the third and fourth development plans (Data envelopment analysis approach). Culture Strategy, (24), 183-163 [In Persian].
Vu, K.M. (2013). Information and communication technology (ICT) and singapore’s economic growth. Information Economics and Policy, 25, 284-300.
Xhaja, E., Kordha, E. (2017). Assessing ICT role to economic convergence of albania and western balkans to European union. European Journal of Multidisciplinary Studies, 5(1), 55-61.
http://tsd.cbi.ir
http://www.amar.org.ir