برآورد اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت قیمت برق بر تقاضای برق خانگی در استان‌های ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد گروه اقتصاد، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

2 دانشیار گروه اقتصاد، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران.

10.22103/jdc.2020.14660.1079

چکیده

هدف:بخش انرژی همواره به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی و اثرگذار در اقتصاد کشور مطرح بوده و تحلیل اثرات متقابل این بخش یا سایر بخش‌های تولیدی و نحوه تأثیر تصمیمات و سیاست‌گذاری مربوط به آن بخش‌ها و عوامل اقتصادی مختلف نظیر خانوارها بسیار مهم است. در اقتصاد ایران حاملهای انرژی و بویژه برق مشمول پرداخت یارانه می‌شود و دولت برق را با قیمتی به مراتب پایین‌تر از قیمت تمام شده آن در اختیار مردم قرار می‌دهد و لذا برای تامین یارانه پنهان همواره هزینه‌های سنگینی را متحمل می‌شود. مطابق قانون هدفمندی یارانه‌ها دولت مکلف به آزادسازی قیمت انواع حامل‌های انرژی از جمله برق بصورت مرحله ای است و این آزادسازی همواره بعنوان یک شوک عمل کرده و این شوک تأثیرات متعددی بر تقاضای برق خواهد گذاشت و از این رو هدف این تحقیق بررسی برآورد اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت قیمت برق بر تقاضای برق خانگی در استان‌های ایران است.
روش: این مطالعه با استفاده از داده های تجربیبه برررسی و برآورد واکنش تقاضای برق خانگی نسبت به قیمت برق در استان‌های ایران بر اساس روش پانل ARDL در دوره زمانی1370 تا 1393 می‌پردازد. به این منظور تابع تقاضای برق خانگی، تابعی از متوسط قیمت جاری برق، متوسط قیمت جاری گاز طبیعی به‌عنوان کالای جانشین، تعداد روزهای گرم سال و متوسط درآمد خانوار در نظر گرفته شده است. به‌منظور بررسی تأثیر شوک‌های قیمتی برق، متغیر قیمت برق با استفاده از پالایه هودریک پرسکات به دو متغیر شوک قیمت برق و روند قیمت برق تقسیم‌شده است.
یافته‌ها: نتایج حاصل از برازش مدل نشان می‌دهد کشش شوک قیمتی در کوتاه‌مدت (06/0-) و در بلندمدت کشش قیمتی (38/2-) است. همچنین کشش روند قیمتی در کوتاه‌مدت (39/5-) و در بلندمدت (40/52-) است. علاوه بر این یافته‌ها نشان می‌دهد همواره مصرف دوره پیشین بر مصرف برق دوره جاری تأثیر مثبت و معنا‌داری دارد به‌طوری که یک واحد افزایش در مصرف برق در دوره گذشته، باعث افزایش 32/0 واحدی مصرف برق در دوره جاری می‌شود. قیمت گاز به‌عنوان یک کالای جانشین نیز اثر مثبت و معناداری بر مصرف برق بخش خانگی در همان دوره دارد،  ضریب متغیر قیمت برق (روند) اثر منفی و معناداری بر مصرف برق دوره جاری در بخش خانگی دارد. بدین معنا که با افزایش این متغیر به میزان یک واحد در هر دوره، مصرف برق بخش خانگی به میزان 56/50 واحد در همان دوره کاهش خواهد یافت.
نتیجه‌گیری:این بررسی نشان می‌دهد که در ایران، برق برای مصرف‌کنندگان خانگی در کوتاه‌مدت کالایی کم‌کشش و در بلندمدت کالایی با کشش محسوب می‌شود. و کشش درآمدی در کوتاه‌مدت و بلندمدت بیانگر این است که برق یک کالای نرمال در بین مصرف‌کنندگان خانگی است. بررسی کشش متقاطع گاز بیانگر این است که گاز کالای کم‌کشش و جانشین برق است. بررسی ضریب تصحیح خطا نیز نشان می‌دهد که در هر دوره 69 درصد از عدم تعادل در تقاضای برق خانگی تعدیل‌شده و به سمت مقدار بلندمدت حرکت می‌کند. بررسیتأثیردمایهوانیزنشانمی‌دهدکهباافزایشدرجههوامیزاناستفادهاز برق در بخش مسکونی افزایش می‌یابد. بررسی تعداد مشترکین برق نیز نشان می‌دهد که با افزایش تعداد مشترکین در بخش خانگی مصرف برق در این بخش افزایش می‌یابد. و همچنین نتایج بیان می‌کنند که درصد جمعیت شهرنشینی تأثیر مثبتی بر میزان مصرف برق در بخش خانگی دارد ولی از لحاظ آماری معنادار نیست.

کلیدواژه‌ها


ابریشمی، حمید، نوری، مهدی و امیر دودابی‌نژاد. (1389). رابطه قیمت و بهره‌وری انرژی در ایران، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 18(55)، 22-5.
اکبری، نعمت‌الله، طالبی، هوشنگ، جلائی، اعظم. (1393). تأثیر قانون هدفمندسازی یارانه‌ها بر مصرف انرژی خانوار (مطالعه موردی: شهر اصفهان. پژوهشنامه اقتصاد انرژی ایران، 3(11)، 66-29.
آرمن، سید عزیز؛ منصوری، سیدامین. (1394). برآورد کوتاه‌مدت و بلندمدت تأثیر شوک‌های قیمتی برق بر تقاضای برق مسکونی و تجاری اهواز.  فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق). 11(3)، 163-137.
باباخانی، مسعود، قدس، غلامرضا. (1375). برآورد تقاضای انرژی در بخش خانگی - تجاری. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده مهندسی صنایع، دانشگاه علم و صنعت ایران.
باقری، احمد. (1380). تخمین تابع تقاضای گاز طبیعی مصارف مسکونی شهر مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
چگنی آشتیانی، علی و جلولی، مهدی. (1391). برآورد تابع تقاضای برق و پیش بینی آن برای افق چشم انداز 1404 ایران و نقش آن در توسعه کشور باتوجه به هدفمند شدن یارانه‌های انرژی. فصلنامه علمی پژوهشی. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 2(7)، 191-169.
رنگریز، حسن، پشوتنی زاده، هومن. (1393). بررسی تأثیر هدفمندسازی یارانه‌ها بر مصرف برق مشترکان خانگی در شهر تهران با استفاده از الگوریتم ژنتیک. تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، 17، 144-123.
عباسی، ابراهیم، رضازاده، کیمیا. (1389). بررسی اثرات شوک‌های درآمدی و قیمتی بر تابع تقاضای برق در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد تهران، واحد مرکزی.
فلاحتی، فیروز؛ هاشمی، عبدالرحیم. (1389). رابطۀ علیت بین GDP و مصرف انرژی در ایران با استفاده از مدل‌های مارکوف سوئیچینگ. مطالعات اقتصاد انرژی، 7(26)، 152-131.
قره‌باغی،صغری؛ امامی میبدی، علی. (1396). برآورد و بررسی تابع تقاضای برق ایران در سه بخش صنعت، خانگی و کشاورزی. مجله اقتصادی، 17(7و8)، 39-23.
لطفعلی پور، محمدرضا؛ لطفی، احمد. (1383). بررسی و برآورد عوامل مؤثر بر تقاضای برق خانگی در استان خراسان. دانش و توسعه، 15، 68-47.
مرکز آمار ایران، نتایج تفضیلی آمارگیری از بودجه خانوار شهری (1393-1370).
ورهرامی، ویدا، موحدیان، مهرنوش. (1396). برازش تابع تقاضای برق بخش خانگی شهرستان‌های منتخب استان تهران با استفاده از روش پنل پویا. پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 17(2) ، 144-121.
وزارت نیرو، معاونت امور برق و انرژی، دفتر برنامه‌ریزی کلان برق و انرژی (1389). ترازنامه انرژی کشور.
هندرسون، جیمز. م، ریچارد ا. کوانت. (1381). تئوری اقتصاد خرد/ (تقریب ریاضی). ترجمه مرتضی قره‌باغیان و جمشید پژویان، خدمات فرهنگی رسا، تهران.
References
Abbasi, E., Rezazadeh, K. (2010) The effect of income shock and price on electricity demand performance in Iran. Master Thesis, Islamic Azad University of Tehran, Central branch [In Persian].
Abrishami, H., Nori, A., Dudabi nejad, A. (2010). The relationship between price and energy productivity in Iran. Quarterly Journal of Economic Research and Policies, 18(55), 5-22 [In Persian].
Akbari, N., Talebi, H., Jalaei, A. (2014). The impact of subsidy targeting law on household energy consumption (Case study: Isfahan). Iranian Journal of Energy Economics, 3(11), 29-66 [In Persian].
Alberini. A., Filippini, M. (2011). Response electricity demand price: the effect of measurement error. Energy Economics, 33(5), 889-895.
Arman, A., Mansori, A. (2014). Estimating short-time and long-time effect of electricity price shocks on Ahvaz residential and commercial electricity demands based on ARDL. Journal of Quantitative Economics, 11(3), 137-163 [In Persian].
Athukoral, W., Wilson, C. (2010) Estimating short and long-ter residential demand for electricity: New evidence from Sri Lanka.
Babakhani, M., Ghods, Gh. (1996). Estimating energy demand in the home-commercial sector. Master Thesis, Faculty of industrial engineering, Iran University of science and technology [In Persian].
Bagheri, A. (2001). Estimation of natural gas demand function of residential use in Mashhad. Master Thesis, Ferdowsi university of Mashhad [In Persian].
Banerjee, A., Dolado, J.J., Mestre, R. (1992). On some simple tests for cointegration: The cost of simplicity. Bank of Spain Working Paper, No. 9302.
Bhattacharyya, S.C. (2011). Energy economics: concepts, issuse markets and ss governance. Dundee:springer.
Chegni Ashtiani, A., Jalouli, M. (2012). Investigation and forecasting of the effects of exchange rate increase on economic growth of major economic sectors of Iran (1976-2014). Quarterly Journal of Economic Growth and Development Research, 2(7), 169-191 [In Persian].
Falahati, F., Hashemi, A. (2010). The causal relationship between GDP and energy consumption in Iran using Markov switching models. Energy Economics Studies, 7(26), 131-152 [In Persian].
Gharabaghi, S., Emami Meybodi, A. (2017). Estimation and study of Iran's electricity demand function in three sectors: industry, home and agriculture, Economic Journal, 17(7-8), 23-39 [In Persian].
Henderson, James. M., Richard A.Q. (2001). Theory of microeconomics/ (mathematical approximation). Translated by Morteza Gharabaghian and Jamshid Pajouyan, Rasa Cultural Services, Tehran [In Persian].
Lotfalipour, M., Lotfi, A. (2004). Investigating and estimating the factors affecting household electricity demand in Khorasan province. Journal of Knowledge and Development, 15, 47-68 [In Persian].
Ministry of energy, deputy minister of electricity and energy, Electricity and Energy Macro Planning Office(2010). Country energy balance [In Persian].
MinLim, K., YeLim, S., HoonYoo, S. (2016). Short- and long-run elasticities of electricity demand in the Korean service sector.
Rangriz, H., Pashtunizadeh, H. (2014). Evaluation of the effects of targeted subsidies on household subscribers electricity consumption in Tehran using genetic. Journal of Economic Modeling Research, 17, 123-144 [In Persian].
Seddighi, H., Lawler, K.A., Katos, A.V. (2000). Econometrics: A practical approach. Sunderland University, U.K.
Statistics Center of Iran (1991-2014). Detailed results of urban household budget survey. [In Persian].
Varhrami, V., Movahedian, M. (2017). Fitting the electricity demand function of the home sector of selected cities in Tehran province using the dynamic panel method, Quarterly Journal of Scientific Research, 17(2), 121-144 [In Persian].
Ziramba, E. (2008). The demand for residential electricity in South Africa. Energy Policy, 36(9), 3460-3466.