سنجش تأثیر سیاست‌های بخش عمومی بر فرار مالیاتی در ایران و کشورهای منتخب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه حسابداری، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

2 استادیار گروه حسابداری، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران

3 دانشیار گروه حسابداری، واحد بندر گز، دانشگاه آزاد اسلامی، بندر گز، ایران

4 استادیار گروه حسابداری، واحد کاشان، دانشگاه آزاد اسلامی، کاشان، ایران.

10.22103/jdc.2022.18925.1198

چکیده

هدف: فرار مالیاتی به هرگونه تلاش غیرقانونی برای پرداخت نکردن مالیات اطلاق می‌شود. عوامل متعددی بر فرار مالیاتی تأثیر گذارند. یکی از مهمترین این عوامل، سیاست‌های بخش عمومی است. لذا در این پژوهش، با استفاده از روش رگرسیونی پانل دیتا، تأثیر سیاست‌های بخش عمومی بر فرار مالیاتی در ایران و کشورهای منتخب نوظهور در دوره زمانی 2020-2000 مطالعه شده است.
 روش: برای برآورد مدل از روش پانل دیتا استفاده شده است.
 یافته‌ها: نتایج برآورد مدل نشان می‌‌دهد که تأثیر حقوق مالکیت بر فرار مالیاتی منفی و معنادار بوده و تضمین مالکیت شخصی توسط دولت، میزان فرار مالیاتی را کاهش داده است. علاوه‌براین، حاکمیت قانون تأثیر منفی و معنادار بر فرار مالیاتی دارد. زیرا بالا بودن حاکمیت قانون، اطمینان افراد به اجرای قاطع قوانین بویژه قوانین مالیاتی را بالا برده و احتمال فرار مالیاتی را کاهش می‌دهد. تأثیر متغیر دین (درصد جمعیت مسلمان)، آزادی اقتصادی و درجه توسعه یافتگی کشورها بر فرار مالیاتی منفی بوده و در مقابل، نرخ بیکاری و درآمد سرانه بر فرار مالیاتی تأثیر مثبت دارند. تأثیر هزینه های دولت و متغیر سهم بخش کشاورزی (درصد از GDP) بر فرار مالیاتی نیز مثبت بوده اما به لحاظ آماری معنادار نیست.
 نتیجه‌گیری: بالا بودن حقوق مالکیت و حاکمیت قانون در دوره زمانی 2020-2000، فرار مالیاتی در کشورهای مورد‌مطالعه را کاهش داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


بلوری، امین؛ مرادی، محمد و یزدانی، حمیدرضا (1400). طراحی مدل تحلیل تفسیر ساختاری عوامل مؤثر بر فرار مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی. پژوهشنامه مالیات، 29(49)، 108-83.
پورفرد، شهروز و قالیباف اصل، حسن (1399). اثرات فرار و فساد مالیاتی بر سطح و نوسان سرمایه‌گذاری خصوصی و هزینه‌های عمومی به عنوان عوامل رشد اقتصادی. مجله توسعه و سرمایه، 5(1)، 22-1.
چمن‌، طیبه؛ مهاجری، پریسا و عرب‌مازار یزدی، علی (1398). بررسی تأثیر توسعه مالی بر فرار مالیاتی در ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 19(72)، 139-105.
جعفری صمیمی، احمد (1367). تحلیل تعادل عمومی و عوارض ناشی از مالیات بر مزد و حقوق. مجله تحقیقات اقتصادی، 1(1)، 53-44.
حسن‌زاده جزدانی، علیرضا (1399). بررسی واکنش متغیرهای کلان اقتصادی نسبت به مالیات در اقتصاد ایران در چارچوب مدل تعادل عمومی پویای تصادفی. مجله توسعه و سرمایه، 5(2)، 105-84.
رضا قلی‌زاده، مهدیه؛ آقایی، مجید و عالمی، امیرحسین (1398). تحلیل فرار‌ مالیاتی در ایران به روش شاخص چندگانه- علل چندگانه (MIMIC). مجله مجلس و راهبرد، 26(97)، 191-126.
زنگانه، میثم؛ عاشوری شیخی، الهام و عبداللهی، احمد (1399). بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی با استفاده از رویکرد دیماتل فازی (مطالعه موردی استان گلستان). فصلنامه مهندسی مدیریت نوین، 1(3)، 50-35.
سید نورانی، محمدرضا (1388). فرار مالیاتی و رشد اقتصادی در ایران. مرکز پژوهش‌های مجلس، 5(2)، 27-15.
صامتی، مجید؛ ایزدی، افسانه و فتحی، سعید (1400). تعیین عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی با استفاده از روش فراتحلیل. فصلنامه اقتصاد با ثبات و توسعه پایدار، 2(2)، 33-5.
ضیاتبار احمدی، مقداد و کریمی پتانلار، سعید (1398). مالیات بر ارزش‌افزوده و فرار مالیاتی. فصلنامه سیاست‌های مالی واقتصادی، ۷(۲۷)، ۸۶-۷۱.
عرب مازار، علی‌اکبر (1388). برآورد کارایی مالیات بر درآمد مشاغل و اشخاص حقوقی در استان‌های کشور. پژوهشنامه مالیات، 5(5)، 28-11.
References
Abdixhiku, L., Besnik, K., Pugh, G., & Hashi, I. (2017). Firm-level determinants of tax evasion in transition economies. Economic Systems, 41(3), 354-366.
Allen, A., Francis, B.B., Wu, Q., & Zhao, Y. (2016). Analyst coverage and corporate tax avoidance. Journal of Banking & Finance, 73, 84–98.
Ameyaw, B. (2015). The effect of personal income tax evasion on socio-economic development in Ghana: A case study of the informal sector. BJEMT, 10, Article Number: BJEMT19267.
Ameyaw, B., & Dzaka, D. (2016). Determinants of tax evasion: Empirical evidence from Ghana. Modern Economy, 14(7), 63-79.
Antonetti, P., & Anesa, M. (2017). Consumer reactions to corporate tax strategies. The role of political ideology. Journal of Business Research, 74, 1–10.
Arab Mazar, A. A. (2009). Estimating the efficiency of income tax for businesses and legal entities in the provinces of the country. Journal of Taxation, 5 (5), 28-11 [In Persian].
Armstrong, C., Blouin, J., & Larcker, D. (2012). The incentives for tax planning. Journal of Accounting and Economics, 53(1-2), 391–411.
Baker, M. (1968). Global, local, and contagious tax evasion. Journal of Financial Economics, 104(2), 272-287.
Blori, A; Moradi, M., & Yazdani, H. (2021). Designing a Structural Interpretation Analysis Model for Factors Affecting Tax Income Taxes for Legal Entities. Journal of Taxation, 29(49), 108-83 [In Persian].
Breusch, T., & Pagan, A. (1980). The Lagrange multiplier test and its application to Development Economics, World Bank. https://mpra.ub.uni-muenchen.de/id/eprint/ Economics No. 0435.
Brooks, N. (2001). Key issues in income tax: Challenges of tax administration and compliance, tax conference. Asian Development Bank, viewed 21.
Chaman, T., Mohajeri, P., & Arab Mazar Yazdi, A. (2019). Investigating the impact of financial development on tax evasion in Iran. Journal of Economics, 19(72), 139-105 [In Persian].
Chyz, J., Leung, W.S.C., Li, O.Z., & Rui, O.M. (2013). Labor unions and tax aggressiveness. Journal of Financial Economics, 108(3), 675–698.
Friedman, M. (1937). The use of ranks to avoid the assumption of normality implicit in model specification in econometrics. Review of Economic Studies, 47, 239–253.
Hassanzadeh Jazdani, A.R. (2020). Investigating the reaction of macroeconomic variables to taxes in the Iranian economy in the framework of a stochastic dynamic general equilibrium model. Journal of Development and Capital, 5(2), 105-84 [In Persian].
Islam, A., UrRashid, Md.H. ZabidHossain, S., & Hashmi, R. (2020). Public policies and tax evasion: Evidence from SAARC countries. Heliyon, 6(11), 128-139.
Jafari Samimi, A. (1988). Analysis of the general balance and the consequences of taxes on wages and salaries. Journal of Economic Research, 1(1), 53-44 [In Persian].
McGee, R.W., & Tyler, M. (2017) Tax evasion and ethics: A demographic study of 33 countries. Andreas School of Business Working Paper, http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=940505.
Nur-tegin Kanybek, D. (2008). Determinants of business tax compliance. The B.E. Journal of Economic Analysis & Policy, De Gruyter, 8(1), 1-28.
Pesaran, M.H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in the analysis of variance. Journal of the American Statistical Association, 32, 675–701.
Pourfard, S., & Qalibaf ASL, H. (2020). The effects of tax evasion and corruption on the level and fluctuation of private investment and public spending as factors of economic growth. Journal of Development and Capital, 5(1), 1-22 [In Persian].
Rashid, M.H.U. (2020). Taxpayer’s attitude towards tax evasion in a developing country: do the demographic characteristics matter? International Journal of Applied Behavioral Economics, 9(1), 1–19.
Reza Gholizadeh, M., Aghaei, M., & Alemi, A.H. (2019). Analysis of tax evasion in Iran using the Multiple Index-Multiple Causes (MIMIC) method. Journal of Parliament and Strategy, 26(97), 191-126 [In Persian].
Richardson, G. (2014). Determinants of tax evasion: A cross country investigation. Journal of International Accounting, Auditing and R. Taxation, 15(2), 150-169.
Sadjiarto, A., Susanto, A.N., Yuniar E., & Hartanto, M.G. (2019). Factors affecting perception of tax evasion among chindos. Advances in Economics, Business and Management Research, 144(3), 487-493.
Sameti, M.; Izadi, A., & Fathi, S. (2021). Determining the effective factors on tax evasion using meta-analysis method. Quarterly. Journal of Stable Economics and Sustainable Development, 2(2), 5-33 [In Persian].
Seyed Nourani, M.R. (1388). Tax evasion and economic growth in Iran. Parliamentary Research Center, 5(2), 27-15 [In Persian].
Thomas, K.D. (2015). The psychic cost of tax evasion. Business College Law Review, 56, 617-670.
Willey, R. (1987). An examination of corporate tax shelter participants. The Accounting Review, 84, 969-999.
Yamen, A., Allam, A., Bani-Mustafa, A., & Uyar, A. (2018). Impact of institutional environment quality on tax evasion: A comparative investigation of old versus new EU members. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 32, 17–29.
Zanganeh, M., Ashouri Sheikhi, E., & Abdullahi, A. (2020). Investigation and identification of factors affecting tax evasion using fuzzy dimatel approach (Case study of Golestan province). Journal of Modern Management Engineering, 1(3), 50-35 [In Persian].
Ziyatbar Ahmadi, M., & Karimi Petanlar, S. (2019). Value added tax and tax evasion. Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 7(27), 86-71 [In Persian].