تحلیل تأثیر متغیرهای نهادی بر ساختار اقتصاد کلان ایران (با تأکید بر شاخص آزادی اقتصادی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

2 استاد گروه اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

3 استادیار گروه علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

4 دانشیارگروه علوم اقتصادی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.

10.22103/jdc.2022.19128.1213

چکیده

هدف: کشورهای درحال‌توسعه صاحب منابع طبیعی، با چالش‌هایی برای تبدیل ثروت حاصل به سایر اشکال دارایی که توسعه اقتصادی به همراه داشته ‌باشد، روبرو هستند. در دیدگاه نهادی این چالش‌ها ناشی از شکل‌گیری نهادهای نامناسب است. درآمد منابع طبیعی می‌تواند تغییراتی نهادی در ساختار اقتصادی این کشورها ایجادکند که مانع دستیابی به پیشرفت اقتصادی شود. در این مقاله تلاش‌شده مدل ساختاری اقتصادکلان ایران با لحاظ‌ متغیر نهادی برآورد گردد.
 روش: این بررسی براساس تحلیل داده‌های سری‌زمانی دوره 1398- 1349 با روش‌ گشتاورهای تعمیم‌یافته GMM است.
 یافته‌ها: نتایج نشان می‌دهد بهبود کیفیت نهادها افزایش تولید ملی و کاهش حجم‌نقدینگی را همراه‌داشته‌‌است. برآورد تابع نهادی نشان‌می‌دهد افزایش درآمد ملی موجب بهبود نهادهای کشور و افزایش سایر متغیرها مانند اندازه‌ دولت، درآمد نفتی، حجم‌ نقدینگی و تورم موجب تخریب وضعیت نهادی کشور شده‌اند.
 نتیجه‌گیری: گسترش دولت به‌دلیل رانت درآمد نفتی در اختیارش یکی از تأثیرگزارترین عوامل تخریب نهادی است. لذا یکی از عمده‌ترین اهداف دولت باید کاهش وابستگی به درآمد نفت و کاهش اندازه دولت باشد. دولت می‌بایست سهم بزرگ‌تری از درآمد نفت را در حساب ذخیره ‌ارزی، ذخیره‌سازی نماید تا ضمن انتقال این ثروت ملی به نسل‌های‌آینده، مشکلات ناشی از رانت نفتی در کشور حداقل شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آقاصفری، حنانه؛ امینی زاده، میلاد و کرباسی، علیرضا (1397). بررسی نقش نهادها و زیر ساخت‌ها بر تجارت دوجانبه ایران با شرکای عمده تجاری. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 9(35)، 78-53.
افراسیابی، مهران؛ پهلوانی، مصیب و حسین‌زاده، رمضان (1399). بررسی اثردرآمدهای نفت بر همگرایی منطقه‌ای در اقتصاد ایران: رهیافت اقتصادسنجی فضایی. مجله توسعه و سرمایه، 5(2)، 16-1.
توفیقی، حمید و یحیوی رازلیقی، حسن (1395). تأثیر رانت نفتی بر کیفیت نهادها در اقتصادهای نفتی. سیاستگذاری اقتصادی، 8(16)، 41-21.
دفتر مطالعات محیط کسب و کار (1390). بررسی و نقد شاخص‌های جهانی آزادی اقتصادی (بنیار هریتیج و مؤسسه فریزر). مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 33-1.
سالوارتوره، دومینیک (1393). اقتصاد بین‌الملل. ترجمه حمیدرضا ارباب، نشر نی، 638-1.
شاکری، محبوبه؛ جعفری صمیمی، احمد و کریمی‌موغاری، زهرا (1394). ارتباط بین متغیرهای نهادی و رشد اقتصادی: معرفی شاخص نهادی جدید برای خاورمیانه و شمال آفریقا. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 6(21)، 116-94.
عجم اوغلو، دارون و رابینسون، جیمز (1393). چرا کشورها شکست می‌خورند؟ ترجمه: محسن پویا جبل عاملی و محمدرضا فرهادی‌پور، تهران: انتشارات دنیای اقتصاد، تهران.
عیسی‌زاده، سعید و احمدزاده، اکبر (1388). بررسی اثر عوامل نهادی بر رشد اقتصادی با تأکید بر نهادهای حاکمیتی (مطالعه موردی بین کشوری برای دوره 2005-1996). پژوهش‌های اقتصادی ایران، 13(40)، 28-1.
قابل‌رحمت، فاطمه؛ فتحی، سروش؛ توسلی رکن‌آبادی، مجید و مرشدی زاد، علی (1397). درآمدی بر پیکره‌بندی نابرابری با تأکید بر نهادهای اقتصادی و سیاسی در بستر توسعه: ارائه یک مدل مفهومی. مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 11(1)، 87-77.
متوسلی، محمود (1382). توسعه اقتصادی، مفاهیم، مبانی نظری ، رویکرد نهادگرایی و روش شناسی. تهران: انتشارات سمت. ص 123.
مشهدی احمد، محمود (1392). معنا و مفهوم نهاد در اقتصاد نهادگرا نگاهی به اختلافات موجود بین نهادگرایی قدیم و جدید و نقش نهادها در مناسبات اقتصادی. پژوهشنامه اقتصادی رویکرد اسلامی ایرانی، 13(48)، 77-49.
معینی فرد، مژگان و مهرآرا، محسن (1394).تأثیر وفور منابع طبیعی بر کیفیت حکمرانی کشورهای در حال توسعه. سیاستگذاری پیشرفت اقتصادی، 3(9)، 32-9.
منشادی، محمددهقان؛ اسلاملوییان، کریم؛ هادیان، ابراهیم و دهقان شبانی، زهرا (1399).  اثر کیفیت نهادی بر چرخه تجاری و پویایی‌های متغیرهای کلان اقتصادی در ایران. اقتصاد و الگوسازی، 11(1)، 66-29.
منصورآبادی، شیما و خداپرست شیرازی، جلیل (1398). اثر وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی و نقش کیفیت نهادها. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 11(1)، 192-175.
منصورلکورج، کیانوش؛ بختیاری کوهسرخی، صادق و قبادی، سارا (1400). تأثیرمتغیرهای نهادی و فرهنگی در جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و رشد اقتصادی (مورد مطالعه: منتخبی ازکشورهای در حال توسعه). مجله توسعه و سرمایه، آماده انتشار.
نورث، داگلاس سی (1384). درک فرایند تغییر اقتصادی. فصلنامه علمی تخصصی تکاپو. ترجمه علی نصیری اقدم، شماره 11 و 12، 178-171.
وبلن، تورستین (1383). نظریه طبقه مرفه، ترجمه فرهنگ ارشاد، تهران، نشر نی، ص 209.
هایک، فردریش فون (1393). قانون‌گذاری و آزادی (جلد 3: نظم سیاسی مردمان آزاد). ترجمه موسی غنی نژاد و مهشید معیری، انتشارات دنیای اقتصاد.
یزدان‌شناس باحقوق، مهدی؛ خلیلی، فرزانه؛ افشاری‌راد، مجید و هاشمی دیزج، عبدالرحیم (1400). اثر غیرخطی نهادها و وفور منابع طبیعی بر رشد اقتصادی هشت کشور اسلامی در حال توسعه (رهیافت الگوی انتقال ملایم در داده‌های تابلویی).  مجله توسعه و سرمایه، آماده انتشار.
References
Abere, S.S., & Akinbobola, T.O. (2020). External shocks, institutional quality, and macroeconomic performance in Nigeria. SAGE Open. April-June 2020: pp 1–18.
Afonso, Ó., Almeida, I., & Fortuna, N. (2021). Impact of institutions on economic growth across OECD countries. Prague Economic Papers, Prague University of Economics and Business, 6, 654-674.
Afrasiabi, M., Pahlavani, M., & Hosseinzadeh, R. (2021). Investigating the effect of oil revenue on regional convergence in Iran: (Spatial econometric approach). Journal of Development and Capital, 5(2), 1-16. Doi: 10.22103/jdc.2020.15908.1094 [In Persian].
Aghasafari, H., Aminizadeh, M., & Karbasi, A. (2019). Investigating the Roles of Institutions and Infrastructure on Iran’s Bilateral Trade with Main Trading Partners. Economic Growth and Development Research, 9(35), 53-78. Doi: 10.30473/egdr.2019.40359.4834 [In Persian]
Anil, A., & Gabor, P. (2021). Macroeconomic impact of structural reforms in Ukraine. International monetary fund. Working Paper, European Department, 100, 37.
Assali, M. (1996). A macroeconomic model for a developing country: Estimation and simulation of a macroeconometric model for Iran (1959-1933). Ph.D Dissertation, Durham University.
Bernardelli, M., Prochniak, M., & Witkowski, B. (2021). Time stability of the impact of institutions on economic growth and real convergence of the EU countries: Implications from the hidden Markov models analysis. Quarterly Journal of Economics and Economic Policy, 6(2), 85-323.
Menshadi, M., Eslamloueyan, K., Hadian, E., & Dehghan Shabani, Z. (2020). The Effect of Institutional Quality on Business Cycle and the Dynamics of Macroeconomic Variables in Iran. Journal of Economics and Modeling, 11(1), 29-66 [In Persian].
Dieng, A.K., & Camara, A. (2021). Financial development, institutions and economic growth in WAEMU countries. International Journal of Economics and Finance, 13(8), 1-40.
Ershad Hussain, M., & Haque, M. (2016). Impact of economic freedom on the growth rate: A panel data analysis. Economies, 4(2), 1-5.
Ghabel rahmat, F., fathi, S., Tavasoli Roknabadi, M., & Morshedizad, A. (2018). An introduction on the configuration of inequality by Emphasizing economic and political institutions in the context of development: Provide a conceptual model. Journal of Iranian Social Development Studies, 11(1), 77-87. [In Persian]
Greene, W.H. (2008). Econometric analysis, sixth edition. New Jersey, Upper Saddle River: Pearson International. pp 83–116.
Hague, N. Lahiri K. & Montiel P.J (1990). A macroeconometric model for developing countrie. IMF Staff Paper, 37(3), 537-559.
Harper, C., Jones, N., & Watson, C. (2012). Gender justice for adolescent girls: Tackling social institutions. Shaping policy for development. ODI Publishing, May 2012, pp 14.
Isa Zadeh, S., & Ahmadzadeh, A. (2009). Institution, Governance, and Economic Growth (Text in Persian). Iranian Journal of Economic Research, 13(40), 1-28. [In Persian]
Kiani, K.H. (1992). The estimation of aggregate consumption function in Iran. Eghtesad (Economics), 1, 5-28.
Pierson, P. (2000). Increasing returns, path dependence, and the study of politics. American Political Science Review, 94(2), 251-267.
Malanski, L., Köppe, S.P., & Angela, C. (2021). Economic growth and corruption in emerging markets: Does economic freedom matter? The Journal of International Economics, 166, 58-70.
Mansoor Lakoraj, K., Bakhtiari, S., & Ghobadi, S. (2022). The Impact of Institutional and Cultural Variables on Attracting Foreign Direct Investment and Economic Development (a selection of developing countries). Journal of Development and Capital, doi: 10.22103/jdc.2022.18347.1163 [In Persian].
Mashhadi Ahmad, M. (2013). The Meaning and Concept of Institutions in Institutionalism A Look at Differences between Old and New Institutionalism and the Role of Institutions in Economic Activities. Economics Research, 13(48), 49-77. [In Persian]
Mehlam, H., Moene, K., & Torvik, R. (2005). Cursed by resources or institutions? The World Economy, 116, 1-20.
Median Moral, E., & Montes-Gan, V.J. (2018). Economic freedom, good governance and the dynamics of development. The Journal of Applied Economics, 21(1), 44-66.
Moeinifard, M., & Mehrara, M. (2015). Effect of Abundance of Natural Resources on Governance Guality in Developing Countries. Economic Development Policy, 3(4), 9-32. Doi: 10.22051/edp.2017.7617.1016 [In Persian]
Rigobon, R., & Rodrik, D. (2005). Rule of law, democracy, openness and income. Economics of Transition, 13(3), 533–564.
Shakeri, M., Jafari Samimi, A., & Karimi Moughari, Z. (2015). The Relationship between Institutional Variables and Economic Growth: Introducing a New Institutional Measure for Middle East and North Africa (MENA). Economic Growth and Development Research, 6(21), 106-93. [In Persian].
Tofighi, H., & Yahyavi Razlighi, H. (2016). The Effect of Oil rents on the Institutional Quality in Oil-Based Economies. The Journal of Economic Policy, 8(16), 21-40. [In Persian].
Veblen, T. (1909). The limitation of marginal utility. The Journal of Political Economoy, 17(9), 626-628.
Yazdanshenas Bahoghogh, M., Khalili, F., afshari rad, M., & Hashemi Dizaj, A. (2021). The Non-Linear Effects of Good Governance Index and Natural Recourses Abundance on Economic Growth in D8 Countries (Smoothing Transition Regression in Panel Data). Journal of Development and Capital, doi: 10.22103/jdc.2021.18367.1164 [In Persian].
Office of Business Environment Studies (2016). Reviewing and criticizing global indicators of economic freedom (Heritage Foundation and Fraser Institute). Islamic Council Research Center, 1-33 [In Persian].
Salvartore, D. (2014). International economy. Translated by Hamidreza Arbab, Ney Publishing, 1-638 [In Persian].
Motevaseli, M. (2003). Economic development, concepts, theoretical foundations, institutional approach and methodology. Tehran: Samit Publications [In Persian].
Mashhadi, Ahmad, M. (2012). The meaning and concept of institution in institutionalist economics, a look at the existing differences between old and new institutionalism and the role of institutions in economic relations. Economic. Journal of Iranian Islamic Approach, 13(48), 77-49 [In Persian].
Mansoorabadi, Sh., & Khodaparast Shirazi, J. (2018). The effect of abundance of natural resources on economic growth and the role of the quality of institutions. Agricultural Economics Research, 11(1), 175-192 [In Persian].
North, D.C. (2004). Understanding the process of economic change. Tekapo Specialized Scientific Quarterly. Translated by Ali Nasiri Aghdam, No. 11 and 12, 178-171 [In Persian].
Veblen, T. (2013). Affluent class theory. Farhang Ershad translation, Tehran, Nei Publishing House [In Persian].
Hayek, F. (2013). Legislation and freedom (volume 3: political order of free peoples). Translated by Moussa Ghaninejad and Mahshid Moiri, World Economic Publishing House [In Persian].